Ποίηση και ποιητής - Δοκίμιο

Στις μέρες μας που οι ποιητές περίσεψαν,μήπως θάπρεπε ν' αναλογιστούμε αν τελικά θα έπρεπε να συνεχίσουμε να γράφουμε ποίηση ή να σταματήσουμε για λίγο.
Να σταματήσουμε και να αφουγκρασθούμε ότι μέχρι σήμερα έχει ειπωθεί. Κι όταν καταφέρουμε να μελετήσουμε όλους αυτούς τους μεγάλους, ας αναρωτηθούμε. Τι παραπάνω έχει να δώσει η δική μας γραφή, που δεν έχει ως τώρα δωθεί;
Ξέρω και δικαιολογημένα ίσως κάποιος θα πει, "καλό κι όμορφο τ' αγνάντεμα από τις κορυφές του λόγου, μα υπάρχουν και οι πλαγιές με τις δικές τους ομορφιές, σε σκλαβώνουν, σε καθηλώνουν να τις δεις, χωρίς να μπορείς να τις προσπεράσεις". Με την καρδιά κι όχι με το νου, μπορείς να γευτείς αισθήσεις κι αρώματα που προκαλούν.
Ποίηση και Ποιητής.
Μια σχέση δυνατή π' αντέχει ακόμα να επιμένει, ν' αντιστέκεται σ' όλα εκείνα τα ρεύματα που την αποπροσανατολίζουν και την κατευθύνουν σε άλλες διαδρομές. Μια άφατη σχέση που διεκδικεί να υλοποιήσει τα δικά της οράματα δια βίου. Ενός βίου που δεν έχει να κάνει μ' αυτά που οι συνηθισμένοι άνθρωποι πράττουν, αλλά έναν εσωτερικό και σε ελάχιστους γνωστό. Τούτη τη σχέση προσπαθεί ο ποιητής να την ερμηνεύσει, να την αναλύσει. Δεν είναι εύκολο να εξηγήσει, τι είναι εκείνο που τον ωθεί, που τον πιέζει και τον πνίγει, γιατί θέλει να ελευθερωθεί, ν' απεγκλωβιστεί και να γεμίσει τις Λευκές Σελίδες με λέξεις, κατάλληλα δομημένες εκφράζοντας όσο αυτό είναι βέβαια μπορετό, την ουσία των γεγονότων που συγκλόνισαν τον εσωτερικό κόσμο του ποιητή. Γιατί ο Ποιητής γεγονότα και πράξεις και συναισθήματα καταγράφει, αφού τα φιλτράρει πρώτα, για να τα μεταδώσει ως αισθητική εμπειρία πλέον, στους άλλους.
Το συναίσθημα νοοποιείται και μετουσιώνεται σε Ποιητικό Λόγο. Αυτή η μετάπλαση των γεγονότων σε μια αξία αισθητική λυτρώνει τον Ποιητή. Υπάρχει η θέαση σ' ότι συνειδητά κι ασύνειδα συμβαίνει γύρω του, αν και κρατάει τον παλμό επίμονα στη μνήμη ως τη στιγμή που ο ίδιος θα θελήσει ν' αναπλάσει και ν' αναβιώσει χωρίς πλέον να υποφέρει. Τότε είναι που δημιουργεί. Τότε είναι που δίνει πνοή στις πολυχρησιμοποιημένες και λησμονημένες λέξεις για να συντελεσθεί η ανάταση της συγκινησιακής του ζωής. Τότε είναι που η ανάσα του ποιητή ενώνεται με την ανάσα του αναγνώστη και κοινωνούν μαζί την ουσία. Τόπος κοινός για όλους εκείνους που μπορούν να αισθανθούν τον ψυχικό καθαρμό.
Ο Ποιητής υψώνεται πέρα από στενά προσωπικά περιστατικά. Ανακαλυπτει και ταυτόχρονα κατακτά την εσωτερική του ελευθερία. Σαρκώνει σε λέξεις τα υψηλά του νοήματα για να μεταδώσει μια πνευματικά μεταστοιχειωμένη πραγματικότητα.
Ποίηση και Ποιητής .
Μ' έναν ποιητή που κρατάει τους μύθους και τις μαγείες, που ακολουθεί τα μονοπάτια της φαντασίας του, τα οράματά του, τα όνειρά του και τις φυγές του. Μια αέναη φυγή που τον καταδιώκει και καταδιώκεται. Άραγε γιατί ο ποιητής είναι ανάμεσα σ' όλους εκείνους ο πρώτος που τρέπεται κι ακολουθεί τα σημάδια μιας πορείας που σχεδόν ποτέ δεν γνωρίζει που ακριβώς τον οδηγούν. Γι' αυτόν υπάρχει το ένστικτο, η ενόραση και τ' Αστέρι. Ασύνειδα τα εμπιστεύεται και προχωρά. Δεν γνωρίζει την Ιθάκη κι αν πραγματικά αυτή υπάρχει, παρ΄όλα αυτά την αναζητά με ένταση και πάθος. Ζει την αγωνία αλλά και την προσμονή. Τον μεγάλο πόνο αλλά και τις υψηλές ανατάσεις.
Κάθε του εύρημα μια καινούργια στιγμή χαράς. Κάθε νέα κατάκτηση του δημιουργεί νέα άγνωστα που πρέπει να κατακτηθούν. Σκύβει και σκάβει μέσα του. Περιπολεί σε χίμαιρες σε κόσμους αθέατους κι απροσπέλαστους. Αγρυπνά, ανησυχεί, αρνείται, στοχάζεται, αιχμαλωτίζει κι αιχμαλωτίζεται στις κοινές συνειδήσεις της εποχής του. Γυμνάζει τις ικανότητές του, ασκεί το πνεύμα του με το βλέμμα στραμμένο στους μεγάλους. Σκύβει πάνω από αυτούς προσπαθώντας να οριοθετήσει τις δυνατότητές του. Καμιά φορά οι δυνατότητες μεγαλώνουν και τότε απομακρύνονται και τα όρια. Ανακαλύπτει πως υπάρχουν συγγένειες κι αρχίζει τότε ν' αποκαλύπτεται και να εξομολογείται μπροστά σ' αυτούς που μέχρι χθες φάνταζαν αδιαπέραστοι.
Ποίηση και Ποιητής.
Και η μεν ποίηση να κατορθώνει να επιζεί με τον ποιητή, ο δε ποιητής να επιζεί με την ποίηση. Ο ίδιος δεν διαλέγει την μοίρα εκείνη τον διαλέγει. Τι κι αν διαπιστώνει πως υπάρχει έλλειψη ανταπρόκρισης ανάμεσα στο κοινό και το έργο του. Αυτός προχωρά μόνος σ' έρημα τοπία. Δεν ακολουθεί τους γνωστούς και πεπατημένους δρόμους μόνο και μόνο για να χαιδέψει τις αισθήσεις των ακροατών. Ακολουθεί το δικό του όραμα την δική του πραγματικότητα. Ανεπιδίωκτα βαδίζει προς τα σύνορα των ονείρων του με το άσπρο χαρτί να γεμίζει λέξεις. Άλλοτε απλές πολυχρησιμοποιημένες, ξεφτισμένες ή πλάθοντασ καινούργιες. Δίνει πνοή απ' την πνοή του, τις ανασταίνει και τότε εκείνες αποκτούν μιαν άλλη διάσταση. Γίνονται σύμβολα... τυφλές ελπίδες ποίησης.
Μόνος καθώς είναι προσπαθεί να συνδέσει την ιδέα με την πραγματικότητα κι αυτό κατά προσέγγιση μόνο μπορεί να πραγματοποιηθεί. ΄Ισως γιατί όταν η προσέγγιση κατορθώσει να γίνει κτήση, αισθάνεται πως ανεβαίνει σε υψηλότερες αναβαθμίσεις κι αναβαθμίσεις αυτές έχουν περισσότερη μοναξιά. Ανικανοποίητος όπως πάντα κινείται διαρκώς προς νέες κατευθύνσεις. ΄Οσο καλά γνωρίζει την απεραντοσύνη των πόθων του άλλο τόσο καλά γνωρίζει πως είναι δεμένος με την πραγματικότητα. Η ασίγαστη και ανειρήνευτη συνείδησή του έχει επίγνωση την Φαουστική Τραγωδία που είναι και δική του. "Κανένας Παράδεισος δεν κατορθώνει να του σβήσει τον πόθο για έναν άλλο ωραιότερο Παράδεισο". Για να φθάσει όμως ν' αγναντεύσει τον κόσμο από νέες κορυφές ακολουθεί τα μονοπάτια του πόνου. Ματώνει μα μόνον μέσα από τον πόνο μπορεί να δημιουργεί. Η πεσιμιστική κοσμοθεωρία είναι γι' αυτόν ανάγκη και πίστη. Γιατί κι όταν ακόμα δεν είναι δυστυχής δημιουργεί μια τέτοια κατάσταση εντός του, που του επιτρέπει αναπλάθοντάς την, να γεύεται τον ηδονισμό της οδύνης του πόνου. Βαθειά μέσα του η ψυχή σπαράσεται. Κι όμως τούτος ο σπαραγμός είναι που θα κάνει τα ρόδα της ποίησης ν' ανθίσουν. Γιατί ο Ποιητής είναι ο αιώνια βαθύτατα και ανίατα δυστυχής. Ο ηθικός του πόνος είναι ο μοναδικός δρόμος προς την αυτογνωσία, "ο μεγάλος Δάσκαλος του Φιλοσοφείν" . Μόνο μέσα από κει συντελείται η κάθαρση της ψυχής και γίνεται τραγούδι. Μέσα από κει λυτρώνεται κι κι ενώνει τις γέφυρες που τον συνδέουν με την περιφέρεια της καθημερινότητας.
Και πόσο μεγάλη η ευτυχία του, όταν το έργο του βρει επαρκείς αναγνώστες, όταν αποκτήσει καθολικότητα που μπορεί να είχε σαν αφετηρία τον ίδιο, μα τούτη τη στιγμή δεν του ανήκει. Ανήκει στον κόσμο που μπορεί και κοινωνεί από τα δικά του παθήματα και που είναι παθήματα του κόσμου όλου.
Ποίηση και Ποιητής.
Ίσως λόγια μεγάλα, με υπερβολές, λόγια δροσάτα μ' ατελείωτα ταξίδια ως τις παρυφές του νου και της καρδιάς. Ο Ποιητής κοιτάζει μπροστά. Πρώτα το άνθος κι ύστερα ο καρπός. Ότι φοβάται να δει, θα ρθει μέσα από την ποίηση για να το δει. Ένας γλυκός κι απέραντα ευγενικός ουρανός θ' αγγαλιάσει όλα εκείνα τα καρφιά που στην ψυχή του καρφώθηκαν. Το κόκκινο θα γίνει πηγή, για να ξεδιψούν κάθε φορά της ποίησης οι διψασμένοι.
Ποίηση μου χρωστάς...
Ποίηση σου χρωστώ;...

2 σχόλια:

aegean nights είπε...

Χαιρετώ.
"Ανακάλυψα" τυχαία το blog, ψάχνοντας στο google κάτι σχετικό με την ποίηση (θεωρητικό).
Η ανάρτηση ξεκίνησε καλά, στην πορεία κάπου...κάτι στράβωσε (ή κάτι δε διάβασα εγώ σωστά και χάθηκα). Για μένα, το τονίζω, δύο σημεία μου χτύπησαν άσχημα κι αισθάνομαι την ανάγκη να το πω- ας μου συγχωρεθεί η όποια οξύτητα στο ύφος (ο παρορμητισμός της ηλίκιας... ακούγεται θεσπέσιο άλλοθι, σωστά;! ;-) ). (ΔΕ) Θα προσπαθήσω να λειάνω ό,τι εξέχει...
(1)Ξεκινώ από το ερώτημα: "τι παραπάνω έχει να δώσει η δική μας γραφή που δεν έχει δοθεί;". Δεν μπορώ να το ακούω άλλο και κυρίως στον τόνο που υπονοεί πως πρέπει να πειστώ γιατί κάτι τέτοιο θα ήταν δείγμα σύνεσης και περισυλλογής. Σε κάθε εποχή, φαντάζομαι, τίθεται και κάθε εποχή απαντά αναλόγως: με τη δημιουργία. Συμφωνώ ως προς την περίσσεια των... υποψηφίων λογοτεχνών, αλλά η ποσότητα δεν είναι ανάγκη να αναιρεί την ποιότητα (κι ας συνηθίζεται). Δοκιμάζω ν' απαντήσω, λοιπόν, στην ερώτηση, αντικαθιστώντας την με άλλη ερώτηση (αν είναι υπεκφυγή, θα χαρώ να το μάθω): εξαρτάται τι ψάχνει κανείς: τι θα πει ή πώς θα το πει; Με άλλα λόγια, μπαίνει το θέμα του να βλέπει κανείς(πράγμα ήδη μεγάλο από μόνο του) ή/και να δείχνει; Προσωπικά, δεν μπορώ να δεχτώ ότι η σοφία μας στέρεψε στους μεγάλους ποιητές. Κι, εξάλλου, ποιοί δείχτηκαν τέτοιοι και πότε; Εκ των υστέρων συνήθως κανείς δικαιώνεται- αν η δικαίωση αυτή έχει μεγαλύτερη αξία ή όχι, πώς να το αποφασίσει κανείς; Αν είναι αδικία για το δημιουργό... Λέμε πως χρειάζεται να μεσολαβήσει καιρός, να μπολιάσουν οι ιδέες, να φανούν οι ποιητές...ποιός, όμως, είναι στ'αλήθεια ο χρόνος; Μία απρόσωπη έννοια ή οι κριτικοί; Πόσοι δημιουργοί άξιζαν και δεν έχουν ακόμα φανεί (λόγω της κρατούσας και στενόμυαλης -αυτά τα δύο γιατί συχνά πάνε μαζί;- σύγχρονης των δημιουργών κριτικής);
(2)Έπειτα, διαφωνώ με αυτό που διάβασα για την ανάγκη του καλλιτέχνη να κρατά και να κρατιέται από κάποιου είδους πεσιμισμό. Αν έχω καταλάβει σωστά, διαφωνώ και διαφωνώ οριζοντίως και καθέτως ;-) : δηλαδή, μαζοχισμός=δημιουργία; Κι ακόμα χειρότερα, υποφέρω στη ζωή (...τη ζωή;;;!!!) για να γράψω;
Όχι (τρις)! Η ποίηση δε μπορεί να είναι ασκητισμός! Αν δεν έχεις ζωή, πώς να δώσεις ζωή;
(κι αν θέλουμε να το δούμε με όρους μοναχισμού, αληθινός μοναχός είναι αυτός που διάλεξε ή τον διάλεξαν; Ας μην παριστάνει, λοιπόν, κανένας ποιητής πως δεν θέλει την τέχνη του, αλλά η...μοίρα (με τη μορφή του ταλέντου;!) τον σπρώχνει...αν έτσι αισθάνεται, ας έχει τη λεβεντιά ν'αποδράσει (;)-ο Ρεμπώ το έκανε.
Ο Καβάφης το είπε: "che fece...il gran rifiuto")

(και μετά το ευχάριστο μουσικό μας διάλειμμα!)Καλές γιορτές εύχομαι, με υγεία, αγάπη και δημιουργία να μας βρει όλους ο νέος χρόνος κι έτσι να μας αφήσει.

Με εκτίμηση (και εύχομαι να φαίνεται) για όσα διάβασα και μου έδωσαν την ευκαιρία να σκεφτώ και να αντιδράσω ;-)

Βάγια (www.litering.net)

ΣΟΦΙΑ ΣΤΡΕΖΟΥ είπε...

litering...

Με χαρά σε συναντώ και σου λέω καλώς ήρθες σ' αυτόν τον φιλόξενο ελπίζω ιστοχώρο. Θα ήθελα να σου πω, πως ειλικρινά μου άρεσαν τα ζητήματα που έθεσες δια των ερωτήσεων κι έτσι μπορούμε ν' ανοίξουμε ένα διάλογο πάνω στην ποίηση.
Θα ξεκινήσω με το πρώτο ερώτημα και θα σου απαντήσω, άν και η απάντηση είναι ήδη δοσμένη μέσα στο κείμενο που διάβασες. Ξεκινώντας κανείς να γράφει οτιδήποτε ενυπάρχει μέσα του η ανασφάλεια για το άν θα καταφέρει ν' αγγίξει έστω κι έναν αναγνώστη η δική του γραφή. Με τον καιρό ξεπερνάει τα όποια δειλήματα και ξεκινάει την καταγραφή της προσωπικής του αλήθειας. Εκεί πλέον δεν τον απασχολεί η όποια αναγνωρισιμότητα ή αναγνωστικότητα του έργου του. Εκεί πιέζεται και πρέπει να ελευθερωθεί ο λόγος του. Αυτή του η αλήθεια με όποιο σχήμα κι αν καταγράφεται είναι ο ορισμός του γραφήματος. Από την ενσυναίσθηση γίνεται η αισθητική εμπειρία που γεμίζει την άδεια σελίδα. Προσωπικά αυτό το σχήμα το υποστηρίζω και δεν είμαι εναντίον κανενός που θέλει να αναδείξει την αλήθεια του.
Βεβαίως θα συμφωνήσω μαζί σου ως προς την ποιότητα η οποία και δεν αναιρείται εξ αιτίας της ποσότητας των υποψηφίων λογοτεχνών. Πιστεύω πως ο χώρος υπάρχει για όλους και ο χρόνος είναι εκείνος που θα διαχωρίσει και θα κρατήσει αυτούς που πραγματικά αξίζουν με τα κριτήρια που ο καθένας μας διαθέτει. Θα με βρεις έξω από κριτικούς και κριτικές με την έννοια ότι αποδέχομαι κάτι σύμφωνα με την προσωπική μου θεώρηση και αισθητική. Φυσικά και υπάρχουν πολλοί δημιουργοί και άξιοι ενδεχομένως τους οποίους ακόμα δεν έτυχε να συναντήσουμε.
Έρχομαι στη δεύτερη θεματολογία που έθεσες. Δεν εννοώ να ασκητέψει ο δημιουργός, καμία σχέση. Σίγουρα ο δημιουργός είναι μέσα στη ζωή, τη γεύεται με όλες του τις αισθήσεις και μάλιστα υπέρμετρα θα έλεγα. Απλά ο δημιουργός επιλέγει την μοναχικότητα, κατά την άποψή μου πάντα, για να εκφρασθεί. Ο ψυχικός πόνος που κυριεύει το σύμπαν του είναι εκείνος που κάνει τα ρόδα του λόγου του να ανθίζουν.
Σου εύχομαι καλή χρονιά κι ελπίζω να συναντηθεί και πάλι ο λόγος μας. Να είσαι καλά.